DIETA ŚRÓDZIEMNOMORSKA
Tradycyjna dieta śródziemnomorska odnosi się do sposobu odżywiania mieszkańców Krety z lat sześćdziesiątych XX wieku, jednak jest też charakterystyczna dla takich krajów jak Portugalia, Cypr, Maroko, Chorwacja czy Hiszpania i Włochy. Dieta śródziemnomorska była stosowana przez ludność na tych terenach od tysięcy lat – świadczą o tym znaleziska archeologiczne, takie jak rysunki potraw, garnki, sztućce oraz papirusy z zachowanymi przepisami. Dziedzictwo, jakie niesie za sobą ten sposób odżywiania, zostało docenione i w listopadzie 2010 roku wpisane na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości (UNESCO).
Amerykański epidemiolog, Ancel Keys, jako pierwszy wprowadził pojęcie „diety śródziemnomorskiej”. Keys badał wpływ diety na zdrowie człowieka i wysnuł hipotezę, że to nasycone kwasy tłuszczowe odpowiedzialne są za powstawanie chorób sercowo-naczyniowych. To z jego inicjatywy podjęto przygotowania do rozpoczęcia Badania Siedmiu Krajów (Seven Countries Study). Badanie to udowodniło, że mieszkańcy basenu Morza Śródziemnego, stosujący dietę śródziemnomorską, żyli najdłużej i najrzadziej zapadali na choroby związane z układem sercowo-naczyniowym, a także niektóre choroby nowotworowe. Natomiast w państwach, w których spożycie tłuszczów odzwierzęcych było najwyższe, najwyższy był również odsetek występowania chorób układu krążenia.
Co tak naprawdę składa się na dietę śródziemnomorską? W zależności od regionu zawartość tłuszczów w tej diecie waha się od 25-40 % energii, natomiast stały jest niski udział energii z nasyconych kwasów tłuszczowych, wynoszący nie więcej niż 7-8 %. Naukowcy wyodrębnili dziewięć cech, które są charakterystyczne dla śródziemnomorskiego sposobu żywienia:
-
codzienne spożycie produktów zbożowych
-
codzienne spożycie warzyw (często w postaci dań jednogarnkowych, duszonych w oliwie) i owoców
-
codzienne spożycie oliwy, a niewielka podaż nasyconych kwasów tłuszczowych
-
codzienne spożycie nasion roślin strączkowych oraz orzechów
-
spożywanie ryb i owoców morza parę razy w tygodniu
-
umiarkowane spożycie alkoholu (czerwonego wina)
-
niskie spożycie mięsa (kilka razy w miesiącu) oraz produktów odzwierzęcych
Dieta śródziemnomorska to więc nic innego jak bazowanie na świeżych, lokalnych produktach, ograniczenie mięsa na rzecz strączków, wybieranie chudego nabiału, powszechne stosowanie oliwy, a także dostarczanie dużych ilości warzyw oraz owoców oraz popicie tego wszystkiego lampką wina.
Dieta śródziemnomorska obfituje w błonnik pokarmowy, witaminy, antyoksydanty, jedno- i wielonienasycone kwasy tłuszczowe. Sprawia to, że stosowanie tej diety chroni nie tylko przed rozwojem chorób układu krążenia, ale ma również dobroczynny wpływ na choroby cywilizacyjne, takie jak cukrzyca czy otyłość. Dieta śródziemnomorska jest także niezastąpiona w prewencji rozwoju nowotworów. W badaniu EPIC, jednym z największych badań kohortowych na świecie, udowodniono, że osoby przestrzegające zasad diety śródziemnomorskiej były znacząco rzadziej narażone na rozwój nowotworu, w porównaniu do osób nie stosujących tej diety.
-
Malikowska K., Grabańska-Martyńska K. „Historia diety śródziemnomorskiej w prewencji chorób układu krążenia” Medicorum Polonorum; nr 6/2016
-
Chudzińska M. i wsp. „Dieta śródziemnomorska zalecana nie tylko w chorobach sercowo-naczyniowych” Journal of Education, Health and Sport 2017, 7, 732-746.
