Żywienie w chorobach nowotworowych
Temat żywienia w chorobach nowotworowych jest niezwykle trudny, ponieważ nie istnieje uniwersalna dieta. Przygotowanie zaleceń powinno być poprzedzone dokładnym wywiadem żywieniowym i uwzględniać najważniejsze aspekty jak zaawansowanie choroby, aktualny stan organizmu, lokalizacji guza czy narządu, w którym toczy się proces nowotworowy. Te czynniki wydają się być oczywiste, dlatego warto zwrócić uwagę na kwestie, które często traktowane są mniej priorytetowo:
NADMIERNA MASA CIAŁA
Badania wykazują, iż otyłe kobiety wykazują wysoki poziom leptyny, natomiast niski adiponektyny. Obniżenie poziomu adiponektyny koreluje z ryzykiem zachorowania na raka piersi. Ponadto należy zwrócić uwagę na fakt, że u kobiet otyłych guzy mogą mniej wyczuwalne, co może opóźnić diagnozę raka piersi i pogorszyć rokowania leczenia [1].
Zaburzenia hormonalne wynikające z nadmiaru tkanki tłuszczowej nie tylko zwiększają ryzyko zachorowania na nowotwory (zwłaszcza piersi, trzonu macicy), ale również utrudniają leczenie i zwiększa ryzyko nawrotów.
Nadmierna masa ciała stanowi również ryzyko wystąpienia cukrzycy, a ta w odniesieniu do wyników prac opublikowanych w ostatnich kilku latach stanowi czynnik ryzyka wystąpienia pewnych typów nowotworów [2].
Redukcja masy ciała u pacjenta onkologicznego zwykle odbywa się po zakończeniu leczenia (lub pewnego etapu), chyba, że lekarz zadecyduje inaczej. Należy zwrócić uwagę, że dieta ograniczająca podaż energii, nie może powodować niedoborów składników odżywczych. Błędne jest myślenie, że osoba chorująca na nowotwór zawsze ma niską masę ciała. Podczas leczenia może nastąpić wzrost masy ciała, nawet u osób, u których w przeszłości nie występowała nadwaga. Stosowanie sterydów podczas leczenia może wpływać na zaburzenia łaknienia oraz zaburzenia przemian energetycznych. Ponadto może występować wzmożone gromadzenie płynów w organizmie i powstawanie opuchlizn. Dlatego też istotna jest kontrola masy ciała i informowanie lekarza prowadzącego o jej istotnych zmianach.
REWOLUCJA ŻYWIENIOWA
Podczas leczenia nie należy wprowadzać nagłych i drastycznych zmian w sposobie żywienia, zwłaszcza są dla chorego nieakceptowalne. Nawet najbardziej bogate odżywczo produkty, kiedy nie będą smakowały lub, które będą wywoływały dolegliwości w dłuższej perspektywie nie przyniosą korzyści. Rolą dietetyka powinna być ocena dotychczasowego sposobu odżywiania i wprowadzenie korekt w porozumieniu z pacjentem, uwzględniając ulubione produkty. Do wszelkiego rodzaju alternatywnych terapii polegających na szeroko pojętej detoksykacji organizmu, spożywaniu tylko określonych produktów czy grup produktów, stosowania diety płynnej jeżeli nie ma to tego wyraźnych wskazań lekarskich należy podchodzić z dużą rezerwą.
NAWODNIENIE
Jedną z wielu konsekwencji zbyt małej podaży płynów są zaparcia. Jest problem, który dotyczy ok 20% populacji, ale aż 40% chorych na nowotwór, a częstość występowania wzrasta wraz ze stopniem zaawansowania choroby. W przypadku osób leczonych opioidami może dotyczyć, aż 80% pacjentów [3]. Stosowanie leków przeczyszczających może powodować pogorszenie skuteczności terapii przeciwbólowej. Odpowiednie nawodnienie może znacznie poprawić komfort funkcjonowania. Jest również istotne z racji na często pojawiającą się suchość w ustach, która jest konsekwencją zmian w błonie śluzowej jamy ustnej pod wpływem chemioterapii. Zapotrzebowanie na płyny zależy od masy ciała, płci (mężczyźni mają wyższe), ilości spożywanego pokarmu, temperatury. Część zapotrzebowania organizm pokrywa z produktów spożywczych, natomiast dobrze jest przyjąć, że w przybliżeniu powinno się przyjmować ok 30ml płynów na kilogram masy ciała. Czyli dla przykładu osoba ważąca ok 70kg powinna spożywać nieco powyżej 2 litrów. Równie ważna jak ilość jest oczywiście rodzaj spożywanych płynów. Zaleca się, aby była to w większości woda lub lekkie napary herbaciano-ziołowe najlepiej bez cukru. Należy również unikać słodkich, gazowanych napojów i alkoholu. Płyny powinny być spożywane systematycznie w ciągu dnia, w małych porcjach. Nie należy dopuszczać do uczucia pragnienia, gdyż to jest już pierwszym objawem odwodnienia.
Pomimo, że obecnie nie udowodniono, że dietą nie da się wyleczyć choroby nowotworowej, jednak prawidłowe odżywianie może poprawić ogólną kondycję organizmu a co za tym idzie sprzyjać leczeniu.
Autor: Magdalena Superson
Piśmiennictwo:
- Mazur-Roszak M., Litwiniuk M., Grodecka-Gazdecka S., (2010) Obesity and breast cancer, Współczesna Onkologia vol. 14;4 (270-275)
- Dąbrowski M. (2010) Cukrzyca a nowotwory, Diabetologia Praktyczna 11(2):54-63
- Leppert W., Dzierżanowski T., Stachowiak A., Ciałkowska-Rysz A., Pyszkowska J. (2014) Zaparcie stolca u chorych na nowotwory – zalecenia postępowania Grupy Ekspertów Polskiego Towarzystwa Medycyny Paliatywnej, Medycyna Paliatywna 6(3): 117–126
Przyjemnie nam poinformować, iż współpracujemy z Fundacją W związku z Rakiem, która zajmuje się wspieraniem osób z chorobą nowotworową.